AŞMA kitabının ümümi məğzinə II rədiyyə

Bu xüsusda yazdığım birinci rədiyyədə kitabın hansı təfəkkürdə yazılması,həmin təfəkkürün qısa tarixindən və çatışmazlığından söhbət açmışdım.İndi isə bu yazımda həmin təfəkkürün mənəvi və psixoloji tablosunu sizə təqdim edəcəm

    Cahil elm

Qərbi dünyasında elmin materyalist bir orbitə çıxdığı andan,ələxsus Türkiyə,Azərbaycan,Misir kimi ölkələrdə bu  ampulada idxal edilməsinin (AŞMA buna gözəl nümunədir),insan təbiətində yatan onun "qarşı cinsə,zənginliyə,qızıla gümüşə,titullara,şöhrətə olan ehtirasa olan arzusunu doyurma arzusudur.Elm materyalist orbitə çıxan gündən bu təməl üzərindən insanlara bu "dəyərlər mexanizmi"ni hazırlamaqla və bunun tətbiqi ilə məşğuldu.Yuxardakı dəyərləri bir ilahi həqqiqət kimi qəbul edənlərin ənənəvi və öz dəyərləri formalaşdırma mərhələsində olan cəmiyyətlərdə qəbul edilməməsi də artıq bizə aydındı.Qısaca elm yuxaraıda sadaladığım sreotiplərdən sərbəst bir formada inkişaf və digər ölkələrə idxal edilməyib.Yani elm doğruları aşkar etmə yönünüdə insan beyninə sağlam və azad yön verməkdən, alternativ təklif etməkdən çox insan təbitəinindəki dünyəvi həzzə və ehtirası bağlılığı elmə yön vermişdir.Bu halıyla Ağalar müəllimin təklif etdiyi "maarifli cəmiyyət" həqiqəti tapmaqdan və ifadə etməkdən çox uzaqdı.Çünki həqiqət  dəyişən aləmin,hadisələrin fövqündə dəyizməz olduğu halda,materyalist orbitdeki elm onu israrla dəyişən aləmdə axtarır və bu arayışda insan duyğularını əsas götürür.Duyğular isə hər zaman doğru olmur çatdığı nəticə və idaraka görə insandan insana dəyişir. Halbuki həqiqət metafizik bir möcüzədi və dəyişən deyil əksinə dəyişdirəndi.Buna görə yazarın təqlid etdiyi *(düşündüyü artıq demirəm) zehniyyət duyğuların yalnışlığını konpemsasiya etmək üçün  "təcrübə" və nəfsi ampulada müşahidə etmə metoduna yönəlmişdir.Əldə heç bir önhəqiqət olmadan "təcrübənin"hər hansı bir iddianı isbatlaya bilməməsi gün kimi aydındı. "Təcrübə" metodunun Claude Bernard kimi bəzi öncüllər belə,hadisə və hipotezlərin öncədən qəbul edilmiş bilgilər və ya önhəqiqətin köməkliyi ilə şərh verilə biləcəyini bildimişlər.Ön həqiqət olmadan aparılan təcürüdən əldə olunan nəticə heç elmi dəyər daşımır.Məsələyə riyaziyyatın üslübu ilə yanaşsaq bu aksiom və əvvəldən isbatlanmış teorem olmadan hanısa alimin bir teoremi isbat etməsinə oxşayır.Ortada heç bir hipotez və isbatalanmış bir şey olmadan nəyəsə idda etmə düzgün deyil.Məhz Ağalar müəllimin isbat etməyə çalışdığı doğruların heç bir önhəqiqiti olmadığı üçün nə başlancı nə sonu vardır.Və bu qeyri müəyyənlikdi.Bu qeyri müəyylik bir çox filososfu depressiyaya sürükləmiş bəşəriyyətin hardan hara getdiyi anlaya bilməmişlər."Pessimist rolunda" başlıqlı məqalənidə müəllif həmin psixologiyanın təsiri altında yazmışdır.Zaman-zaman bu həqiqətsizlik ateist streotipli maarifçiləri özlərindən yeni bir həqiqət qondarmağa vadar etmişdir.Ortaya səbəb- nəticə kombinasiyasını gətirdilər.Adətə marteryalist elmin allahı fövqundə olan bu kombinasiya eslində onların dediyi kimi əsas varoluş qüvvəsi deyil.Səbən- nəticə bir fiziki mexanizmdi.Əsas sual buduki bu mexanizm nə zamandır var?bu sözü derken mən təbiaətədki hasilərin varoluş əlaqəsini inkar etmirəm.Fəqət səbəblər özlüyündə var olan bir şey deyildi.Yani bir öz deyildirki ki yaradıcı funksiyasını daşısın.Bu sadəcə insanın hadisələrə baxaraq beynin içində yatan hadisələrə ilkin səbəb axtarmaq istətəndən doğan nominal varlığa sahib bir anlayışdır.Bu məsələnin elmi tərəfədədn izahını vermək istərdim fəqət bəhsimzidən uzaq düşür.

 Bütün bunlar bu qəbil filosoflar bir isitinad mənbəyi axtarıb tapmayanda həqiqəti bir özə çevirməyə cəhd edirlər.İzahdanda aydın olduki Ağalar müəllimin söykənəcəyi həqiqiət olmadığından kor -koranə mən haqlıyam deməsi gərəkir.Depressiv psixologiya mütləq mənada bunu tələb edir və Ağalar müəllim bu "haqlı oluşu"Auntentik Olmaq başlıqlı yazısında hayqırır.Söykəlicəck bir əsas olmadığından o özünü bu formda motivasiya etməlidi.

  İzahımdanda aydın olduki Ağalar müəllimin "təqlid etdiyi" zehniyyət təktərəfli,önhəqiqətsiz və nəticəsizdi.Beləliklə biz bu onun fikirlərini təkmil saya bilmərik.Təktərəfli və acıqlı olduğundan hikmətli sayma haqqımız yoxdu.Hikmətli deyilsə deməli naqisdi.Naqis fikirlərləri isə tənhalığa buraxmaq ən doğru qərar olardı.

AŞMA.Rədiyyəyə müqəddimə

 Bu yaxınlarda Dalğa GH Rafiq Tağı mükafatının qalibi Ağalar Məmmədovun AŞMA kitabının partysini (bir növ təqdimat) keçirdi.İlk öncə Dalga GH təşəkkür edirəmki başqa "azad" gəclər birliklərindən fərqli olaraq gənclərin ayaqlarını İctimai Palatının mitinqlərinə mobilizasiya və ya tamadalıq etmək əvəzinə doğru bildikləri,inandıqları dəyərlərin fikir müəllifinin kitabını çap edib cəmiyyətə təqdim ediblər.Bunun sayəsəsində bizimdə fərqli fikirlə tanış olmaq və təhlil etmək imkanımız oldu.
 Kitabın tam oxumuşam.Tam mahiyyət ortadı.Yazar fikrini açıq ifadə edib.Kitabı yarıya qədər oxuyanda məndə bu kitaba alternativ şərh yazmağ və ümum məğzi inkar etmə istəyi yarandı.İndi isə kitaba yazacağım rədiyyələrin müqəddiməsini sizlərə bəyan etmək istəyirəm.
    Yaşasın köhnəlik!

 Kitab ateist streotipli maarifçi duyğularla yazılıb.Ağalar Məmməmədov özünü konkret olaraq Orta əsrlərdəki Avropa İntibahının öncüllərinin yerini qoyur və məsələyə həmin dövrün alimlərinin,tərəqqipərəvlərinin  gözündən baxır.Aradan əsrlər keçməsinə baxymayaraq təssüf ki, ölkəmizdəki "tərəqqipərvərlər" tarixin bu kəsimindəki psixoloji  apmuladan çıxa bilməyiblər.Sual yarana bilərki niyə bu fikirdəyəm. Kitaba diqqət edək.Tənqiddə 3 hədəf var.Din,mentalitet,mövcud ictimai sosium.Eynən Orta Əsr Avropanın intibahının əsas tənqid hədəfi.İndiki zamana,Ağalar müəllim oxuyucuya hiss etdirmədən köhnə təfəfkkürdən baxır.Çünki özüdə bu fikir ekolunun məzunudur!

   Təqlidçi zehniyyət.Onlar etdi bizdə edək.

Filosof olaraq Ağalar Məmmədovun müşahidə etdiyi problərimn həlli üçün təklif etdiyi heç bir pozitiv model yoxdu."Xilasımız inkardadır" yazısından aydın olurki fəlsəfə ilə iç içə olduğu gündən ta bu günə qədər depresiyadır.Cəmiyyət üçün təklif etdiyi model tam pessimist nə olarsa indiki olmasın məğzindən irəli gəlir.Ağalar müəllim təqlid edir.Qərbin rəngsiz və ənənəvi cəmiyyətlər üçün qeyri rasional olan zehniyyət məhsulu və çox anarxist bir mexazimlə yeni bir cəmiyyət qurulmaz.Razıyamki yıxılmalı olan bütlər və kultlar fəqət bu Ağalar Məmmədovun  dediyi rakusda deyil.
 0 Tolenrat.
 Tez tez Sekulyarizm (dünyəviləyə) müraciıt edən Ağalar müəllimin  seküryalizm anlayışı belə travmaldı.Sekulyarizm bütün yaşam tərzlərini bərabər tutan bir yanaşmadı,ictimai modeldir.Atesit,deist,materyalist,müsəlman,hindu,yahudi,xristian və s yaşam tərzi kimi çeşitli yaşam tərzləri və bu yaşam tərzlərini bəsləyən ideologiyalar var.
 Sekulyazim bu yaşam tərzlərindən materyalist yaşam tərzinə önə çəkərsə,digərlərini xor görmüş,insanalrın əqidə azadlıqlarına toxunmuş olar və bunu faciəvi nəticələri var.Sekulyarizmi belə bir vəziyytdə cəmiyyətə təqdim edərsək sekuryalizmi ideologiya halına gətirmiş olarıq.Əvvəlcədən dediyim kimi sekuryalizm bir yaşam tərzidir.İctimai modeldir.Fəqət hələdə bəzi "tərəqqipərvərlər" bunun fərqində deyil və düşüdükləri depresiya səbəbidə budur.
 Dinazavrları məhv edən kiçik beyin və böyük zireh oldu.Bizim cəmiyyəti,gəncliyi məhv edən isə köhnə suallara köhnə cavabaların verilməsidir.Ağalar müəllim ortaya cəmiyyətin yaramazlığını atanda və bunu mentalitetein təzahürü kimi səsləndirəndə dindarlar və mühafizekaralar köhnə adətlərdən cavab verirlər ona görə zəif düşürlər.Ağalar müəllimdə olardan fərlqəmir sualalra cavabı orta əsrlərin "Aydın Avropa"sında axtarır. Halbuki elm ciddi məsafə qət edib.İnancsız təhsilli və cəmiyyətdə liderliyə iddia edən insanlar dini təzahürlərdən çox qorxurlar.Onları. xəbardar edirəm.Din proqressivləşir.Yansımasını siz görmürsüz.Amma proqressivləşir.Onalr sizdən onlara inanmağınızı istəmirlər.Sadəcəonalrı anlamağını isteyrilər.Anlamasız tükənəxəksiz.Özüdə depressiv şəkildə.Ağalar müəllimi mühacirət etdirən səbəb elə depresiya idi.Və beyan edirəm islamın İran idarəetmə modeli çökəcək.
Ağalar müəllim niyə özünü haqlı sayır?
  Bu suala cavab vermək üçün tarixə nəzər salmaq lazımdı.Avropanın aydınlanıb inkişaf etməsində ən böyük faktor "Kilsə" nin hegemonloğunu yıxmaq oldu.Çünki Kilsə elmin inkişafına maneə olur,həndəsə elmini qadağan edir,alimləri edəm edir bundna başqa xalqı soyub talayan feodalalrın zalım şahları müdafiə edirdi.Bundan bezən xalq inqilabalr etdi Kilsənin təqdim etdiyi "Dini dəyərləri" ayaqladı və inkişaf etdi.Ağalar müəllimdə tarixi oxuyur və baxır bizim İranın yüz illərdir cəmiyyətimizə dayatdığı "fars cənnətinə" və haqlı olaraq fikirləşirki bizdə eynisi olmalıdır ki biz inkişaf edək.Avropa Kilsəni yıxanda pisliyi bərbər yaxşılarıda yıxdı.Kilsəyə və gətirdiyi qondarmaya dəyərlər qarşı elə bir nifrət yaranmışdı ki bütün mənəviyyat və metafizik dəyərləridə bu pisliklərə qoşub insanları ondan uzaqlaşdırdılar.Aydınlar avropa insanını rahat bir dünyaya səsləyir və qondarma qaydalara yox, ümüm dinə qarşı olmağa səsləyirdi.Buna görədə Qərbdə elm materyalist bir ampulada inkişafa başaldı.Və insanları onun təbiətindəki yatan nəfsi hisslərə motivasiya elədi.(Seksual azadlığı bu qəbilə yazmaq olar) Yani elm insana doğruları tapmağa yön verməmiş,insanın yalnız maddi istəkləri doğrultusunda üfüq açmışdır.Halbuki insan tək maddi deyil mənəvi varlıqdı.Həqiqət maddiyyatdırsa niyə yaşayırıq sualını atesitlərin qarşısına qoyuram.Elm bu maddi haliylə həqiqəti və doğruları tapmaqdan uzaqdı.İnsanın metafizik bir gücə sahibliyini klassik elm qəbul etməyib.Ona görədə filosflar bir ömür boyu həqiqət axtarışı içindədirlər. Amma ömür boyu tapa bilməyəcəklər.
 Nəticə
Artıq aydın olduki Ağalar müəllimin düşündüyü inkişaf modeli qüsurludur.Özündə heç bir mənəvi yeniliyi ehtiva etdirmir."Fars Cənnətuinə" məndə qarşıyam amma bu inancları ayaqlar atına atmalıyıq mənasına gəlmir.Şəxsən mən sağlam inanc miras almışam.
   Davam edəcəm.Bu sadəcə müqəddimə idi.